„Dzień trzeciego maja, jako rocznica Konstytucji 1791 r., ustanawia się w całej Rzeczypospolitej Polskiej, jako uroczyste święto po wieczne czasy” – postanowił Sejm Ustawodawczy II Rzeczypospolitej w kwietniu 1919 r., a więc już w pierwszych miesiącach po odzyskaniu niepodległości. Dobitnie świadczy to o znaczeniu aktu przyjętego przez Sejm Wielki 230 lat temu dla tożsamości ustrojowej wolnej Polski.
Uchwalona 3 maja 1791 roku na Sejmie Czteroletnim ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów była pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną konstytucją. Wprowadzała w Rzeczypospolitej ustrój monarchii konstytucyjnej – zachowywała stanową strukturę społeczeństwa, ale otwierała perspektywy dalszych przekształceń systemu państwowego. Na jej podstawie przyjęto monteskiuszowski podział władz na prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, a także zniesiono m.in. liberum veto, konfederacje i wolną elekcję.
Choć Konstytucja 3 maja obowiązywała jedynie przez 14 miesięcy, była wielkim osiągnięciem narodu polskiego chcącego zachować niezależność państwową oraz zapewnić możliwość rozwoju gospodarczego i politycznego kraju.
Twórcy konstytucji, czerpiąc inspirację z myśli politycznej i filozofii europejskiego oświecenia uważali, że władza ma służyć dobru całego narodu, a nie jedynie interesom warstw uprzywilejowanych. Konstytucja miała zapoczątkować wprowadzanie kolejnych reform zmierzających do wzmocnienia państwa. Podjęte działania w obronie zagrożonej przez sąsiadów Polski stanowią dzisiaj przykład odpowiedzialności świadomych przedstawicieli elit społeczeństwa.
Konstytucja 3 maja stała się jednym z fundamentów polskiej państwowości, a rocznica jej uchwalenia zawsze była okazją do manifestowania patriotyzmu i tożsamości narodowej – zarówno w czasach wolnej Polski, jak i w czasach zniewolenia. Pod zaborami i w okresie okupacji niemieckiej Polacy obchodzili majowe święto w warunkach konspiracji, pod groźbą utraty wolności a nawet życia. Majowe święto uroczyście obchodzono przez cały okres II Rzeczypospolitej. Władze komunistyczne marginalizowały znaczenie rocznicy uchwalenia konstytucji. 3 maja przestał być świętem. W 1990 roku, po upadku komunizmu i odzyskaniu suwerenności przez Polskę, powrócono do przedwojennej tradycji i ponownie proklamowano dzień 3 maja świętem narodowym „uroczystym świętem po wieczne czasy”.